Το τραγούδι που θα παρουσιάσουμε σήμερα, ξεφεύγει από τη συνηθισμένη θεματολογία μας: Πρόκειται για μια μελαγχολική R&B μπαλάντα, μια ωδή σε όσους έχασαν στο παιχνίδι της αγάπης ή στα παιχνίδια της μοίρας γενικότερα. Και όμως, αυτό το λυπητερό τραγούδι έγινε «χρυσό» όταν κυκλοφόρησε το 1971, κέρδισε Grammy το 1972 και σήμερα κατέχει τη θέση 285 στη λίστα του περιοδικού ‘Rolling Stone’ με τα ‘500 καλύτερα τραγούδια όλων των εποχών’ (500 Greatest Songs of All Time). Είναι μια παγκόσμια αναγνωρίσιμη μελωδία και περιλαμβάνεται στα δέκα πιο διασκευασμένα τραγούδια του κόσμου. Μιλάμε για το ‘Ain’t No Sunshine’, την πρώτη μεγάλη επιτυχία ενός πολύ σημαντικού soul συνθέτη και τραγουδιστή, του Bill Withers (1938-2020).
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ BILL WITHERS
O Bill Withers ήταν το στερνοπαίδι μιας πολύτεκνης οικογένειας ανθρακωρύχων της Δυτικής Βιρτζίνια. Οι γονείς του πήραν διαζύγιο όταν αυτός ήταν μόλις 3 χρονών, ενώ 10 χρόνια αργότερα ο πατέρας του πέθανε. Στα 17 του κατατάχτηκε στο Πολεμικό Ναυτικό, όπου υπηρέτησε για 9 χρόνια. Εκεί, του δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθεί με τη μουσική και διαπίστωσε την έφεσή του στη σύνθεση. Στη συνέχεια, έπιασε δουλειά σε διάφορες εταιρίες, ενώ παράλληλα προσπαθούσε να προωθήσει τα τραγούδια που έγραφε, χωρίς όμως επιτυχία. Ώσπου το 1970, ο 32χρονος πια Withers κέντρισε το ενδιαφέρον του Clarens Avant, ιδιοκτήτη της Sussex Records, ο οποίος του έκλεισε συμβόλαιο και τον έβαλε αμέσως στο στούντιο. Του εξασφάλισε μάλιστα για παραγωγό του, τον σπουδαίο Booker T. Jones, των “Booker T. and the MGs”, πασίγνωστων τότε από την μεγάλη επιτυχία ‘Green Onions’. Για την ηχογράφηση του άλμπουμ, ο Booker T. έφερε στο στούντιο, όχι μόνο όλους τους MGs, αλλά και τον Stephens Stills, που έτυχε να ηχογραφεί (με τον Crosby και τον Nash) σε διπλανή αίθουσα, καθώς και κάποιους περιζήτητους session μουσικούς. Όλο αυτό το λαμπρό επιτελείο ολοκλήρωσε τις ηχογραφήσεις σε χρόνο ρεκόρ και έτσι, το πρώτο άλμπουμ του Bill Withers, που είχε τίτλο Just as I Am(1971), αναδεικνύοντας μια απρόσμενα μεγάλη επιτυχία: το “Ain’t No Sunshine”.
ΠΩΣ ΓΡΑΦΤΗΚΕ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Ακούγοντας το τραγούδι, βγάζεις αμέσως το συμπέρασμα, ότι οι στίχοι του αποτυπώνουν κάποιες έντονες προσωπικές εμπειρίες, ο Withers όμως το διαψεύδει: «Είναι, νομίζω, προφανές σε τι αναφέρονται οι στίχοι. Έβλεπα ένα έργο, το Days of Wine and Roses, με τον Jack Lemmon και την Lee Remick, όπου οι δυο τους παίζουν ένα ζευγάρι αλκοολικών, που πότε είναι δυνατοί και πότε αδύναμοι απέναντι στο πάθος τους. Μερικές φορές στη ζωή, σου λείπουν κάποια πράγματα που δεν ήταν ιδιαίτερα ευχάριστα. Τέλος πάντων, κάτι τέτοια σκεπτόμουν καθώς έβλεπα το φιλμ, αλλά ίσως να με επηρέασε και κάποιο βίωμά μου, που δεν το συνειδητοποίησα όταν συνέβη».
Επειδή, σε πρώτη ανάγνωση, δεν βγαίνει νόημα απ’ αυτά που λέει ο Bill, θα πρέπει να αναφερθούμε λίγο πιο συγκεκριμένα στο έργο που είδε. Λοιπόν, πρόκειται για μια εργάρα του 1962, σε σκηνοθεσία Blake Edwards, όπου οι δύο σπουδαίοι πρωταγωνιστές υποδύονται ένα ζευγάρι αλκοολικών , που προσπαθούν να απαλλαγούν απ’ αυτή την εξάρτηση, που τους έχει κοστίσει την οικονομική τους κατάσταση, την κοινωνική τους θέση και την οικογενειακή τους ευτυχία. Ο Jack Lemmon φαίνεται, προς το τέλος του έργου, να τα καταφέρνει και προσπαθεί να πείσει και τη γυναίκα του, η οποία όμως δεν φαίνεται αποφασισμένη να το πολεμήσει και, για μία ακόμα φορά, τον εγκαταλείπει. Στο σημείο αυτό, καθώς η γυναίκα του απομακρύνεται, ταιριάζει πράγματι γάντι το τραγούδι του Withers: “Ain’t no sunshine when she’s gone/ It's not warm when she's away/ Ain't no sunshine when she's gone/ And she's always gone too long/ Anytime she goes away. Δείτε αυτό το έργο, αν σας δοθεί η ευκαιρία. Στα Ελληνικά, είχε αποδοθεί ως «Μέρες κρασιού και λουλουδιών».
Ας επανέλθουμε όμως στη διήγηση του Withers: «Κατά τη γνώμη μου, για να γράψεις ένα τραγούδι, απλώς είσαι κάπου αραχτός και ξύνεσαι, όταν -ξαφνικά- σου έρχεται η έμπνευση! Θεωρώ ότι υπάρχουν πολλές εντυπωσιακές ιστορίες για το πώς γράφτηκαν κάποια τραγούδια, που τις μάθαμε ΑΦΟΥ κυκλοφόρησαν και πέτυχαν τα τραγούδια στα οποία αναφέρονται. Τρελαίνομαι να ακούω κάτι βαθυστόχαστες ‘εξομολογήσεις’ για το πώς κάποιος εμπνεύστηκε - για παράδειγμα- το φοβερό τραγούδι ‘Eat My Funky Sweat’! Αυτό που προσπαθώ να πω είναι, ότι μερικές φορές αυτές οι ιστορίες είναι πιο βαθιές απ’ το ίδιο το τραγούδι. Εγώ έχω μπλέξει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, αρκετές φορές. Μην κοιτάτε, τώρα έχω γίνει πιο στριμμένος, είμαι πιο μυγιάγγιχτος αφότου έκλεισα τα 65, αλλά παλιότερα παρασυρόμουν και πήγαινα βαθύτερα στις αιτίες της έμπνευσης. Ενώ, στην ερώτηση ‘τι σκεπτόσουν όταν έγραψες αυτό το τραγούδι;’, η απάντησή μου θα έπρεπε να είναι ‘σκεπτόμουν αυτό που έγραψα’. Τίποτε άλλο». Πάντως, σε ό,τι αφορά το ‘Ain’t No Sunshine’, o Withers είναι ξεκάθαρος ότι επηρεάστηκε από το φιλμ, αλλά πρόσθεσε και αυτοβιογραφικά στοιχεία: «Προφανώς το έργο με επηρέασε τόσο, ώστε να με κάνει να σκεφτώ τη φράση Ain’t no sunshine when she’s gone’ κι από κει και πέρα πήραν όλα το δρόμο τους». Δεν ξέρω αν, από τις απαντήσεις του Withers, διακρίνετε την εξαιρετική του σεμνότητα, που τον συνόδεψε σε όλη του τη ζωή. Ποτέ του δεν καβάλησε το καλάμι. Παρέμεινε πάντα απλός και μετρημένος.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι όταν έβγαλε το πρώτο του άλμπουμ, δεν παράτησε τη δουλειά του, που ήταν τεχνικός σε μια εταιρία που έφτιαχνε τις τουαλέτες των Boeing 747. Εξ ου και στο εξώφυλλο του πρώτου άλμπουμ απεικονίζεται να κρατάει το βαλιτσάκι με το κολατσιό του μπροστά στην πρόσοψη του εργοστασίου που δούλευε, ενώ όταν πια το άλμπουμ του έγινε χρυσό, η δισκογραφική του εταιρία τού απένειμε ένα χρυσό καπάκι τουαλέτας!!
ΠΩΣ ΗΧΟΓΡΑΦΗΘΗΚΕ
Στα 32 του, ο Bill Withers δεν έμπαινε πρώτη φορά που σε στούντιο. Δεν περίμενε όμως κιόλας, ότι θα έχει δίπλα του τον μεγάλο Booker T. Jones και όλους τους MGs! Να έχει δηλαδή δίπλα του τους resident session μουσικούς της Stax Records, που συνόδευαν τον Otis Redding, τον Wilson Picket και άλλους μύθους της soul! Κι από κοντά τον Stephen Stills και κάποιους κορυφαίους session μουσικούς, όπως τον Jim Keltner και τη Bobbye Hall! Και, κερασάκι στην τούρτα, τον Graham Nash να παρακολουθεί τα sessions. Φαντάζεστε πώς θα ένιωθε ο συνεσταλμένος Bill! Στο τραγούδι που μας ενδιαφέρει πάντως, το ‘Ain’t No Sunshine’, έπαιξε μόνο(!!!) ο Booker T. (keyboards), o Stephen Stills (σόλο κιθάρα), ο Jim Keltner (ντραμς), η Bobbye Hall (κρουστά) και, φυσικά, ο Bill Withers (ρυθμική κιθάρα και φωνή).
Το πιο χαρακτηριστικό σημείο του τραγουδιού, εκεί όπου ο Withers επαναλαμβάνει τη φράση “I know” 26 φορές (!), προέκυψε κατά τύχη. Σε κάποια στιγμή, ο Booker T. είπε στον Withers ότι το τραγούδι χρειάζεται και μία γέφυρα. “I know” απάντησε ο Withers, μόνο που δεν είχε ετοιμάσει ακόμα στίχους για τη γέφυρα, οπότε -σαν προσωρινή λύση- άρχισε να επαναλαμβάνει το “I know”. Μόλις όμως ολοκληρώθηκε η πρώτη ηχογράφηση, ο Booker T. βρήκε πολύ ωραίο αυτό το σημείο και του είπε να το αφήσουν έτσι. «Δεν ήταν μόνο ο Booker T. που το βρήκε καλό», θυμόταν αργότερα ο Withers. «Υπήρχε μια γενικότερη σύμπνοια στο στούντιο. Και ήταν πολύ περίεργο να έχω απέναντί μου όλους αυτούς τους καταξιωμένους μουσικούς και να μου λένε το ίδιο, σ’ εμένα, που τότε ήμουν ακόμα ένας βιομηχανικός εργάτης. Ήταν ο Graham Nash εκεί, και ο Stephen Stills και έλεγαν το ίδιο. Κι ο Al Jackson το έβρισκε ωραίο, και ο Donald Dunn, όλοι οι MGs δηλαδή, εκτός από τον Steve Cropper. Ήταν όλοι αυτοί οι πεπειραμένοι και φημισμένοι επαγγελματίες μουσικοί, και απέναντί τους εγώ, ένας εργάτης εργοστασίου, που -κατά κάποιο τρόπο- έκανα το χόμπι μου. Όταν λοιπόν όλοι αυτοί σου λένε ‘άστο όπως είναι’, το αφήνεις όπως είναι!». Έχει ενδιαφέρον πώς θυμάται ο Graham Nash την ηχογράφηση του τραγουδιού: «Ήμουν τότε στο ίδιο στούντιο, όπου ηχογραφούσαμε το πρώτο άλμπουμ των Crosby, Stills & Nash. Το θυμάμαι το στούντιο, ήταν στη γωνία Cahuenga Boulevard και Selma, στο Λος Άντζελες. Είχα βγει έξω να καπνίσω ένα στριφτό και ακούω από τη διπλανή αίθουσα μια πολύ όμορφη μελωδία. Όλος περιέργεια τρυπώνω μέσα και βλέπω έναν Αφροαμερικανό με μια κιθάρα, να ακουμπάει το πόδι του σ’ ένα ξύλινο κιβώτιο, που το χρησιμοποιούσε για να κρατάει το ρυθμό. Μόλις τέλειωσε το τραγούδι του, του λέω ‘Ποιος είσαι συ, ρε φίλε; Φανταστικό το τραγούδι σου! Τι συμβαίνει στη ζωή σου;’. Μου λέει ‘Ξέρεις κάτι; Σκέπτομαι να τα παρατήσω. Τόσα χρόνια προσπαθώ, αλλά τίποτα! Θα τα παρατήσω’. Και του λέω ‘Μια στιγμή! Δεν ξέρω ποιος στο διάολο είσαι, αλλά όχι, δεν μπορείς να τα παρατήσεις. Έχεις αυτό το υπέροχο χάρισμα. Πρέπει επιτέλους να το αναγνωρίσεις στον εαυτό σου και να το αξιοποιήσεις’. Και του άρεσε αυτό που του είπα, πολύ!».
Κάτι άλλο, ασυνήθιστο σ’ αυτό το τραγούδι είναι ότι δεν έχει εισαγωγή, ξεκινάει απευθείας με το πρώτο κουπλέ. Αυτό ήταν άβολο για τους DJs, γιατί δεν μπορούσαν να σχολιάσουν το τραγούδι, ενόσω αυτό έπαιζε, και αυτό δεν ήταν καλό για το μάρκετινγκ. Όμως, η τότε εταιρία τού Withers, η Sussex Records, του είχε παραχωρήσει απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία, κάτι που άλλαξε όταν υποχρεώθηκε να μετακινηθεί στην Columbia Records. «Έτσι είναι», έλεγε αργότερα ο Withers, «όταν κάποιος δεν σε φλομώνει με όλους αυτούς τους κανόνες, μπορείς να γράψεις ένα τραγούδι χωρίς εισαγωγή».
Το τραγούδι αγαπήθηκε τόσο πολύ από τον κόσμο, ώστε πολλοί και σπουδαίοι καλλιτέχνες έσπευσαν να το τραγουδήσουν, όπως o Paul McCartney, o Michael Jackson, o Isaac Hayes, o Prince, o Sting, o Kenny Rogers και ο Tom Jones. Μάλιστα, ήταν η εκτέλεση του Michael Jackson αυτή που μπήκε στο top 10 της Μεγάλης Βρετανίας, καθώς η αρχική εκτέλεση του Bill Withers πέρασε τότε απαρατήρητη.
ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ
26/8/23
Δημοσίευση σχολίου